Σπάνιο και ογκώδες ιατρικό/ιατροσοφικό σύγγραμμα πιθανόν 17ου 18ου αιώνα.Χειρόγραφο σε χαρτώο, Διαστάσεων 14×20εκ. Ακέφαλο «Λάβε αλώην υπατίδα γκαμμωνίαν ανθεμώνην κολοκυνθίδος αψίνθιον ρωμαϊκόν μαστύχι ανά 57:2...». Συνολικά 224 φύλλων (448 σελίδων).Ενδεικτικά το περιεχόμενο του χειρογράφου: Βιβλίο α’: [λανθάνει] Βιβλίο β’: Περί οφθαλμών / δακρυρροών / βαρηκοΐας / οσφρήσεως / οδόντων Βιβλίο γ’: Περί κυνάγχης / φωνής / βήχος / γλώσσης / πνευμόνων / παλμών καρδιάς Βιβλίο δ’: Περί στομάχου Βιβλίο ε’: Περί ήπατος / νεφρών Βιβλίο στ’: Περί ελαττώσεως της συνουσίας και της αδυναμίας αυτής Βιβλίο ζ’: Προς φύλαξιν των δηλητηρίων και πως θεραπεύεται ο άνθρωπος…

Πρόκειται για ένα εντυπωσιακά αναλυτικό ιατρικό/ιατροσοφικό σύγγραμμα γραμμένο στα Ελληνικά σε διαφορετικές περιόδους πιθανόν μεταξύ 17ου και 18ου αιώνα και από τουλάχιστον δύο γραφείς. Περιλαμβάνει τη συστηματική καταγραφή ασθενειών και συμπτωμάτων χωρισμένων σε βιβλία, τρόπους αντιμετώπισης τους και αναλυτικές οδηγίες και τεχνικές παρασκευής φαρμάκων, αλοιφών, βαμμάτων, καταπλασμάτων, αντίδοτων, ελαίων κτλ. με το όνομα του «Άχμεδ» να αναφέρεται στην αρχή του κάθε βιβλίου. Ο πρωιμότερος γραφέας το έργο του όποιου και καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του χειρογράφου επιγράφεται όπως προαναφέρθηκε ως «Άχμεδ, υιος του Αβραμίου, εγγονος του Χάλεστ» [φύλλο 55r], ωστόσο το πιθανότερο είναι ότι τα παραπάνω είναι αποτέλεσμα αντιγραφής από ακόμη παλιότερο σχετικό κώδικα. Επίσης ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στον Ιωάννη Δαμασκηνό προφανώς στο προαναφερθέν πλαίσιο.

Το αρχικό αυτό έργο χωριζόταν σε σχετικά βιβλία (τρόπον τινά κεφάλαια) ωστόσο μεταγενέστερα φαίνεται ότι συσταχώθηκε με έτερο σχετικό ιατροσοφικό χειρόγραφο κατά τι μεταγενέστερο. Κατά το νέο δέσιμο των δύο κωδίκων σε ένα φαίνεται πως δεν ακολουθήθηκε παντού η αρχική δομή του παλαιότερου χειρογράφου στην διάρθωση των βιβλίων/κεφαλαίων με αποτέλεσμα να παρεμβάλλονται τμήματα του νεώτερου χειρογράφου. Επίσης συνολικά το έργο βρίθει σημειώσεων/συμπληρώσεων επί των παρασκευασμάτων από άλλο χέρι σημάδι της διαρκής και λειτουργικής χρήσης του κώδικα και πεδίο διακριτής αυτόνομης μελέτης. Το έργο του πρώτου και παλαιότερου γραφέα είναι το εκτενέστερο και επιμελέστερο. Είναι γραμμένο με καστανόφαιη μελάνη σχετικά διακοσμημένα πρωτογράμματα και ολίγα απλά στην μορφή επίτιτλα κοσμήματα. Το έργο του δεύτερου γραφέα είναι συντομότερο με λιγότερο προσεγμένη γραφή και πιο σκούρα μελάνη.

Ο ογκώδης κώδικας διατηρεί την αρχική στάχωση η οποία σύγκειται σε κατάκοσμα εμπίεστου διακόσμου μοτίβα δηλωτικά και αυτά της σχετικής βιβλιοδετικής τέχνης του 18ου αιώνα καθώς και πρόσθετα μεταλλικά κοσμήματα από μπρούτζο όπως αστεροειδή ανθέμια και άλλα. Επιπροσθέτως διαθέτει λειτουργικά και τα δύο ισχυρά κλείστρα.

Στο οπισθόφυλλο υπάρχουν δύο μεταγενέστερες του έργου κτητορικές επιγραφές: «το παρόν βιβλίον έγινε & εδέθει υπό Αναστασίου Ιερέως Τρίκαλα 1796 Μαρτίου 17» καθώς και «το παρόν βιβλίον υπάρχει κτήμα Χριστοδούλου Ιατρού επαρχίας Ιωαννίνον εκ??? Λιασκοβέτζι». Εντός του κειμένου στο φύλλο 31r, [χειρόγραφα αριθμ. σελ.76] υπάρχει επίσης δυσανάγνωστη κτητορική / αφιερωματική επιγραφή «από εμένα τον διμήτριον… κυρ νικόλα καταπολα??» όπως επίσης και στο φύλλο 144v «από εμένα τον Διμήτριον οστιν ενθίμισθηι? σου κύρι παναγιοτι?».

Το παρόν έργο αποτελεί μνημειώδη δημιουργία όχι μόνο της μακραίωνης αντιγραφικής παράδοσης αλλά και της απτής μεταφοράς της πρακτικής σοφίας στο ιατρικό πεδίο του ασκούμενου λειτουργήματος στον μεταβυζαντινό ελληνόφωνο χώρο. Η ύπαρξη δύο χειρόγραφών κωδίκων σε ένα σώμα η πληθώρα των σημειώσεων/συμπληρώσεων, οι σχετικές ενθυμήσεις και κτητορικές σημειώσεις αναψηλαφούν την πορεία ενός πολύτιμου και άκρως λειτουργικού αντικειμένου το οποίο περιέχει πρόσφορα προς μελέτη κείμενα διακριτών επιστημονικών ενδιαφερόντων. Ίχνη λεκέ νερού στο άνω τμήμα των φύλλων χωρίς να επηρεάζει την ανάγνωση του κειμένου.

Για την συμβολή στην αναλυτική περιγραφή του χειρογράφου ευχαριστούμε ιδιαίτερα τον αρχαιολόγο Χαρίλαο Ε. Γουίδη.